HERBESTEMMING KERKEN ∣ DIVERSE LOCATIES [BE
Parochiekerken Vlaanderen: Haalbaarheidsstudies her- of nevenbestemming diverse kerken
De herbestemming van religieus patrimonium is geen nieuw gegeven. Diverse crises in de geschiedenis van de kerk hebben een grote impact gehad op het gebruik en de uitstraling van kerkelijke gebouwen. De beeldenstorm in de context van de reformatie heeft in de 16e eeuw geleid tot de vernieling van talloze kerkinterieurs en liturgische objecten. De confiscatie van kerken en kloosters onder Oostenrijks en Frans bewind vanaf de 18de eeuw gaf vaak aanleiding tot oneigenlijk gebruik van religieuze ruimtes als opslagplaatsen, stallen, en andere functies. Ook van binnenuit zijn ingrijpende wijzigingen gebeurd aan het religieus patrimonium: met hervormingen doorgevoerd na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) veranderde de werking maar ook de toekomstige vormgeving van zowel kerken als abdijen. Op dezelfde manier als Vaticanum II kan de herbestemming van religieus patrimonium vandaag gelezen worden als een zachte transitie of aanpassing aan deze tijd. Een transformatie waarin het onontkoombare secularisatieproces eerder dan een zogenaamd spiritueel verlies een duurzame maatschappelijke winst kan opleveren.
De benadering van UR typeert zich dan ook door een zoektocht naar continuïteit. We bekijken religieus erfgoed vanuit een breder en inherent architecturaal en historisch perspectief. Voorbij het hergebruik van kerkgebouwen, beschouwen we het potentieel van herbestemming als het verder bouwen op de gelaagde geschiedenis en de uitgebreide culturele traditie van de kerk, rekening houdende met de oorspronkelijke spirituele betekenis en de intieme band met de ruimtelijke context en de lokale gemeenschap. Uitgangspunten van deze ontwerpende onderzoeken zijn enerzijds een herijking van religieuze naar sociale waarden, anderzijds de verschuiving van erfgoedconservatie naar architecturale interventie. We vertrekken hierbij telkens van een grondige lezing van de gebouwen, hun stedelijke of landelijke context, maar ook de rol die ze speelden in het verleden.
Hoe kan de herbestemming van een kerk de wijk sociaal (her)activeren, wie moeten we hierbij betrekken en welke (minimale) ruimtelijke ingrepen kunnen hiervoor een bijdrage leveren?
Hoe gaan we, tegen het licht van duurzaamheid, toegankelijkheid, erfgoed en andere eisen, om met de specifieke typologie (en pathologie) van een kerk met haar ruime maat, monumentale toren, aanbouwsels voor sacristie, omringende kerkhof, enz.?
Op welke manier kan de rijke en gelaagde cultuurgeschiedenis van het religieuze patrimonium zijn nieuwe gebruik informeren?
Wat is de overblijvende rol voor spiritualiteit in de her- of nevenbestemming van religieuze gebouwen?
Wat is de landschappelijke of stedenbouwkundige betekenis van kerken en hoe kan deze al dan niet bijdragen tot de versterking van hun landelijke of stedelijke karakter?
Opdrachtgever Projectbureau Herbestemming Kerken
Team tv TRACE: UR architects + Architecten Broekx-Schiepers + Architect Saidja Heynickx + Onderzoeksgroep Trace - Erfgoed en Herbestemming (UHasselt)
Ontwerp 2016 – 2020